TÜRKİYE 'DE YERLİ MOTOR ÜRETİM ÇALIŞMALARI VE ALTAY TANK MOTORU BATU !!

Türkiye Cumhuriyeti tarihine bakıldığında, motor konusu hep yurt içinde üretimi arzu edilen teknolojik bir ürün olarak karşımıza çıkıyor. Yunanlılardan ele geçirilen uçakların motorları ile Türkiye'nin ilk yerli uçağını yapan ve uçuran Kurtuluş Savaşı pilotu Vecihi Hürkuş’tan, Nuri Demirağ’ın Çekoslovak motorlarını kullanarak ürettiği ilk yerli uçaklara; yurt içinde ve yurt dışında binlerce satan yerli üretim Pancar motor serüveninden, Türkiye Lokomotif ve Motor Sanayi tesislerinde, Türk mühendis ve işçisiyle, yerli malzeme kullanılarak yaklaşık 4,5 ayda imal edilen Devrim otomobilinin motoruna kadar birçok teşebbüsün gerçekleştirildiğini görüyoruz. Evet, eğer kendi gücünüzle bir şeyler yapmak ve ilerlemek istiyorsanız, gerek tarım ve sanayi üretimi gerekse savunma alanında “Motor”, ihtiyaç duyduğunuzda hemen ulaşabilmeniz gereken önemli bir teknolojik ürün olarak karşınıza çıkıyor. Askeri alandaki motor ihtiyacı ise her zaman biraz daha kritik olmuştur zira aracın muharebe sahasında motor arızası yaşaması kendi başına ve süratle halledilmesi gereken bir sorundur. Bunu önleyebilmek için kesintisiz bir ikmal kanalı oluşturulması gerekir. Özellikle yüksek teknoloji ve yazılım içeren günümüz motorlarında dış menşeli ürünlerdeki güvenilirlik konusu da ayrı bir soru işareti olarak öne çıkıyor. Dışarıdan satın aldığımız tanklar için “Taarruzun en canlı anında tank motorları stop etse ne yaparız?” diye gerçekçi ya da hayali birçok senaryoyu endişeyle kendi aramızda konuşup tartıştığımızı hatırlıyorum. Öyle ya, böyle bir ihtimal varsa bundan kaçınmak zorunlu hâle geliyor. Diğer yandan o silah sistemine de ihtiyaç duyuyor olmanıza rağmen kendi motorunuzu üretecek teknolojiniz yoksa dışarıdan almanız gerekecek ve bu döngü bu şekilde devam edecektir. Konuya yakın olanlar bu tartışmaları hatırlayacaktır. Bu yazımda, Türkiye’nin tank motor üretim çalışmalarından bahsedecek, bunun TSK için ne anlama geldiğini sorgulayacağım. Tank ve zırhlı araçların genel karakteristikleri Ateş Gücü, Hareket Yeteneği, Beka (Hayatta Kalma) ve Komuta Kontrol olarak dört temel konu altında toplanır. Bu kapsamda Modern paletli araçlar için Hareket Yeteneğinin temel bileşeni olan “Güç Grubu” ifadesi, yüksek güçlü motor, otomatik şanzıman ve soğutma sistemlerini ifade eder. Güç grubunun boyutu ve hacmi aracın genel boyutunu ve ağırlığını da belirleyen kritik bir elemandır. Türkiye’nin 2000’li yıllarına damgasını vuran Altay Ana Muharebe Tankı (AMT) projesi, prototip üretiminin Otokar firması tarafından gerçekleştirilmesini müteakip, 14 Haziran 2018’de 250 adet tankın seri üretimini kapsayan ikinci bir sözleşmeyle BMC firmasına verildi. 2010 yılında tank prototiplerini üretmekle görevlendirilen Otokar firması, MTU ve Renk firmaları ile Altay tankının güç paketi konusunda sözleşmeler imzalamıştı. Bununla birlikte Türkiye motor konusunda da kimseye bağımlı olmak istemiyordu. Milli imkânlarla motor üretimi projesi, 15 Aralık 2010’da düzenlenen Savunma Sanayi İcra Komitesi (SSİK) toplantısında alınan kararla başlamış olup, Teklife Çağrı Dosyasına üç firma (BMC, Hema Endüstri ve Tümosan Motor ve Traktör Sanayi Firmaları) cevap verdi. 2014’te yapılan SSİK’te seçilen Tümosan ile görüşmeler ve müzakereler neticesinde sözleşme, 54 aylık takvimiyle 17 Mart 2015’te imzalandı. Tümosan, Teknik Destek Sağlayıcı olarak birlikte çalıştığı Avusturyalı AVL Firması Avusturya Hükûmeti ihracat yasağı sebebiyle sorumluluklarını yerine getiremeyince ALTAY AMT İçin Güç Grubu Geliştirilmesi Projesi (GGGP) Tasarım ve Geliştirme Donemi Sözleşmesi 2017’de feshedildi. Askeri araçlar, görev hedeflerini karşılamak maksadıyla kritik bileşenler kullanabilir. Motor, bunlardan biridir. Özellikle kalifikasyonları daha zor olan havacılık motorları konusunda diğer bazı sistemler gibi uluslararası alanda bir tekel oluştuğunu söyleyebiliriz. Bu tekel, uluslararası ilişkilerde sorun yaşanmadığı sürece sağlam addedilebilir. İsrail’in kendi ürettiği Merkava tankında MTU motor bileşenlerinin kullanması, bu konuda en iyi ürünlere sahip kaynağın herkes tarafından kullanılmak istenmesinin bir örneğidir. Diğer taraftan yazılım içeren bu motorların güvenilirliği ülkeler arası ilişkilerin değişebilen seyriyle endişe kaynağı olabilir. Bu noktada kritik sistem veya bileşenlerin ülke imkânları ile üretilmesine ihtiyaç duyulabilir. Bu aynı zamanda ülke bağımsızlığının bir gereği olup önemli ve geciktirilemez bir konudur. Bunun yanında, üretilen motor için pazarın mevcut olup olmadığı da üretim kararları ve idame için önemli bir konu olarak öne çıkıyor. Bu açıdan, milli motor üretimi konusundaki gelişmelerin bugüne kadar çok sağlıklı sonuçlar vermemesi ve akıbeti konusunda soru işaretleri olması, tankın potansiyel yabancı müşterileri için de önemli bir endişe kaynağıdır çünkü hiçbir ordu ikmal, idame konularında tereddüt yaşadığı bir silah sistemini kullanıma almak istemez. Bu bakımdan savunma sanayisinde tutumlar ve mutlaka zamanında gerçekleşecek planlara sahip olmak çok önemlidir. Bu, aynı zamanda bir sonraki satışınızın da garantisini oluşturur. Yıllardır milli savunma sanayisi oluşturma çabası içerisinde olan Türkiye’de kritik askeri sistemlere motor üretimi çok arzu edilmişse de bunu gerçekleştirmek çeşitli sebeplerle bugüne kadar mümkün olmadı. Esasen kritik teknolojiler içerisinde sayılan motor teknolojilerinin paylaşılması, üreticiler tarafından da stratejik ve ticari sebeplerle genellikle tercih ediliyor. Bugünkü Durum Türkiye son yıllarda motor yapımı konusunda önemli yol kat etmiş görünüyor. Özellikle TSK Güçlendirme Vakfı iştiraki olan TUSAŞ Motor Sanayii AŞ (TEI), havacılık motorları konusunda önemli ilkler ortaya koymuş ve yakın zamanda da koymaya devam edeceğini ifade ediyor. İnsansız hava aracı ve helikopter gibi hava platformlarına motor üreten TEI, durumuna göre 400 beygir, 600 beygir, 1000 beygir motorların yanında 1660 beygire kadar güç üretme kapasitesine sahip TS1400 motoru üzerinde de çalışmalara devam ediyor. Özellikle havacılık motorlarının kalifikasyonunun ne kadar zor olduğu düşünüldüğünde, ortaya konan ulusal ve uluslararası alandaki başarılar küçümsenmeyecek boyutlardadır. Altay tank motoru ise 1500 beygirlik bir motor olacağına göre böyle bir motorun geliştirme sürecinin hem daha fazla zaman alacağını hem de beklenmeyen sorunlar yaşanabileceğini öngörmek ve buna göre planlamaları yapmak yanlış olmaz. Bu kapsamda bütün isterlerin, askeri standartlarda ortaya konulmakta olduğunu hatırlamak gerekir. Çalışma sıcaklıkları muhtemel operasyon alanları dikkate alınarak uluslararası standartlar üzerinden hesaplanır. Bu sıcaklık skalası -45’ten +52’ye kadar geniş bir alanı kapsayabilir. Üretimi ve geliştirilmesi oldukça maliyetli olan tank motorları, kullanıcı tarafından hazırlanan bir görev ihtiyaç profili doğrultusunda tasarlanırlar. Tank görev profili her zaman yoğun bir motor çalışması gerektiren, aynı zamanda da yüksek güce çokça ihtiyaç duyulan bir yapıdadır. Kaba bir hesaplamayla ton başına 20 ila 25 beygir güç ihtiyacından söz edilebilir. Böyle bir profil, buna uygun çalışacak güç elemanlarını ve bu büyük gücü sağlayacak motorun soğutma ihtiyacını da özel bir hâle getirmekte, motorun mukavemetini yüksek tutacak kalın bir blokun tasarımını gerektirir. Yine pistonlara yeterli havayı sağlayabilmek maksadıyla kullanılan Turbo şarjın özelliği de tasarımın zorlukları arasındadır. Tanka özel transmisyon, motor ön ısıtıcı sistemi, fren sistemi, güç grubu ile ilgili yardımcı donanım, hız azaltan, tankta kullanılacak paletler de konuyla ilgili bileşenlerdir. Yıllardır bu konuda üretim yapan ülkelerle aynı seviyeyi yakalamanın çok kolay olmayacağını da ifade etmek gerekir. Yine de Milli Tank hedefinin ortaya çıkışının neredeyse Haziran 2018’de imzalar atıldı. 2024 yılında tank üzerinde güç grubunun kabulü hedefleniyor. Proje kapsamında V12 formatında pistonlu dizel motor ve çapraz tahrikli transmisyon tasarımı hedefleniyor. Turboşarj, Elektronik Motor Kontrol Ünitesi, Tork Konvertör, Hidro-Statik Dümenleme Ünitesi, Elektronik Transmisyon Kontrol Ünitesi, Transmisyon Fren Sistemi gibi kritik alt sistemler yerli olarak geliştirilmekte olduğundan daha zor ve uzun sürecek bir süreçten bahsedildiğini söylemek doğru olacaktır. Bu projenin gerçekleşmesi için halledilmesi gereken en önemli konular arasında tankın uzun süre yüksek güçte çalışılacak bir görev profiline sahip olması ve güç grubunun kullanabileceği hacmin tankın tasarımına uyumlu olma gerekliliği sayılabilir. Projede kritik alt sistemlerin yerli olarak üretiliyor olması da projeyi geciktirebilecek önemli noktalardan biridir. Motor tasarımı ve prototip üretimini müteakip Tank üzerinde motorun 10 bin km testi isteniyor. 30 yıla yaklaşıyor olması, Tank sınıfı personelde artan sabırsızlık ve heyecanı görmek, diğer yandan bölgemizde artan gerginliklere bakarak oluşturulan kullanım senaryoları, motorun süratle Altay tankında kullanılacak hâle gelmesini zorunlu kılıyor. Bu kapsamda süreçleri kısaltabilecek tersine mühendislik vb. çalışmaların da önemi büyüktür. Savunma Sanayii Başkanı Prof. Dr. İsmail Demir’in de ifade ettiği gibi geleceğin teknolojilerinin ıskalanmaması da savunma sanayisinin sağlam bir temele oturması açısından önemli bir husustur. Batu tank motoru, BMC firmasının üzerinde çalıştığı ve geçtiğimiz ay (Nisan 2021) ilk çalıştırmasının yapıldığı duyurulan bir motor. Tümosan firmasının Avusturyalı firmayla sözleşmesinin feshedilmesinden sonra, tank motoru üretim görevi BMC Firmasına verildi. 14 BMC firması, Utku isimli ve daha düşük güç gereksinimi olan muharebe araçlarında kullanılması planlanan bir başka motor üzerinde daha çalışıyor. Bu motorun hedef platformlarının ise Yeni Nesil Hafif Zırhlı Araçlar ve bazı paletli araçlar olacağı değerlendiriliyor. 1000 beygir azami güce sahip bir motordur. Projelerde motorlara uyumlu transmisyon sistemlerinin de üretimi hedefleniyor. Bu açıdan bakıldığında projelerin gerçekleşmesini geciktirebilecek bir başka konu da transmisyon üretiminin de projelere dahil olmasıdır. Unutulmamalıdır ki, bugüne kadar dışarıdan tedariki yapılan motor ve transmisyonlar da tank motorları, kullanıcı tarafından hazırlanan bir görev ihtiyaç profili doğrultusunda tasarlanırlar. Tank görev profili her zaman yoğun bir motor çalışması gerektiren, aynı zamanda da yüksek güce çokça ihtiyaç duyulan bir yapıdadır. Kaba bir hesaplamayla ton başına 20 ila 25 beygir güç ihtiyacından söz edilebilir. Böyle bir profil, buna uygun çalışacak güç elemanlarını ve bu büyük gücü sağlayacak motorun soğutma ihtiyacını da özel bir hâle getirmekte, motorun mukavemetini yüksek tutacak kalın bir blokun tasarımını gerektirir. Yine pistonlara yeterli havayı sağlayabilmek maksadıyla kullanılan Turbo şarjın özelliği de tasarımın zorlukları arasındadır. Tanka özel transmisyon, motor ön ısıtıcı sistemi, fren sistemi, güç grubu ile ilgili yardımcı donanım, hız azaltan, tankta kullanılacak paletler de konuyla ilgili bileşenlerdir. Yıllardır bu konuda üretim yapan ülkelerle aynı seviyeyi yakalamanın çok kolay olmayacağını da ifade etmek gerekir. Yine de Milli Tank hedefinin ortaya çıkışının neredeyse Haziran 2018’de imzalar atıldı. 2024 yılında tank üzerinde güç grubunun kabulü hedefleniyor. Proje kapsamında V12 formatında pistonlu dizel motor ve çapraz tahrikli transmisyon tasarımı hedefleniyor. Turboşarj, Elektronik Motor Kontrol Ünitesi, Tork Konvertör, Hidro-Statik Dümenleme Ünitesi, Elektronik Transmisyon Kontrol Ünitesi, Transmisyon Fren Sistemi gibi kritik alt sistemler yerli olarak geliştirilmekte olduğundan daha zor ve uzun sürecek bir süreçten bahsedildiğini söylemek doğru olacaktır. Bu projenin gerçekleşmesi için halledilmesi gereken en önemli konular arasında tankın uzun süre yüksek güçte çalışılacak bir görev profiline sahip olması ve güç grubunun kullanabileceği hacmin tankın tasarımına uyumlu olma gerekliliği sayılabilir. Projede kritik alt sistemlerin yerli olarak üretiliyor olması da projeyi geciktirebilecek önemli noktalardan biridir. Motor tasarımı ve prototip üretimini müteakip Tank üzerinde motorun 10 bin km testi isteniyor. 30 yıla yaklaşıyor olması, Tank sınıfı personelde artan sabırsızlık ve heyecanı görmek, diğer yandan bölgemizde artan gerginliklere bakarak oluşturulan kullanım senaryoları, motorun süratle Altay tankında kullanılacak hâle gelmesini zorunlu kılıyor. Bu kapsamda süreçleri kısaltabilecek tersine mühendislik vb. çalışmaların da önemi büyüktür. Savunma Sanayii Başkanı Prof. Dr. İsmail Demir’in de ifade ettiği gibi geleceğin teknolojilerinin ıskalanmaması da savunma sanayisinin sağlam bir temele oturması açısından önemli bir husustur. Batu tank motoru, BMC firmasının üzerinde çalıştığı ve geçtiğimiz ay (Nisan 2021) ilk çalıştırmasının yapıldığı duyurulan bir motor. Tümosan firmasının Avusturyalı firmayla sözleşmesinin feshedilmesinden sonra, tank motoru üretim görevi BMC Firmasına verildi. 14 BMC firması, Utku isimli ve daha düşük güç gereksinimi olan muharebe araçlarında kullanılması planlanan bir başka motor üzerinde daha çalışıyor. Bu motorun hedef platformlarının ise Yeni Nesil Hafif Zırhlı Araçlar ve bazı paletli araçlar olacağı değerlendiriliyor. 1000 beygir azami güce sahip bir motordur. Projelerde motorlara uyumlu transmisyon sistemlerinin de üretimi hedefleniyor. Bu açıdan bakıldığında projelerin gerçekleşmesini geciktirebilecek bir başka konu da transmisyon üretiminin de projelere dahil olmasıdır. Unutulmamalıdır ki, bugüne kadar dışarıdan tedariki yapılan motor ve transmisyonlar da farklı teknolojileri ifade etmekte ve adı konulan motorlarla uyumlu olacak şekilde farklı şirketler tarafından üretiliyor. Bu şirketlerin motor ya da transmisyonla ilgili olarak onlarca yıllık deneyimleri bulunuyor. Bu deneyimlerin çok kısa bir sürede bahse konu yerli projelere dahil edilebilmesi imkânsızdır. Fakat elden gelen en kısa zamanda, işe yarayacak bir motor ve transmisyon üretimi yapılabilmesi ve bu ürünlerin yurt içi kadar yurt dışı pazarlara da hitap ediyor olması durumunda, eksiklerin kısa sürede giderilmesi mümkün olabilecektir. BMC şirketinin motor üretiminden bağımsız olarak kısa vadede Altay tankının isterlerini zamanında yerine getirme maksatlı motor ve güç aktarım mekanizması bulabilme çalışmalarında Kore Cumhuriyeti merkezli iki şirketle (Doosan ve S&T Dynamics şirketleri) anlaştığı haberlere yansıdı. Nasıl Hareket Edilmeli?  Milli üretim kararı doğrultusunda devam edilmeli,  Maliyet etkinlik hesapları ve yurt dışı pazar arayışları sürmeli,  Birlikte çalışılabilecek ülkelerle teknik konularda alışveriş devam ettirilmeli,  Milli üretimi koruma maksatlı, başka ülkelere satışı konusunda hassas olunmalı,  Geç kalınmış olunsa da mutlaka sonuç alınmasına odaklanılmalı,  Altay Tank Projesi kapsamında ağırlığı düşük, insansız veya azaltılmış mürettebatlı tankın üretilmesinin motor ihtiyacını azaltabileceği unutulmamalıdır. Bu konuda Türkiye'nin ilk milli S/İHA Sistemi Bayraktar TB2'nin mimarı Selçuk Bayraktar sosyal medya hesaplarından “Kısa zamanda uçak yapamıyorsak, insansız uçaklarla geleceğin yeni muharebe alanı hava konseptini oluşturmaya çalışırız” anlamında mesajlar verdi. Bu doğru bir bakış açısıdır. Hiçbir ülkenin kaynakları sonsuz değildir. Bu bakış açısıyla tanklara güç grubu üretimi konusundaki çalışmalara hız verirken, diğer taraftan da tankların muharebe sahasındaki geleceğini yapay zekâ teknolojileri ve insansız tank konseptleri üzerinden yeniden tanımlamaya çalışarak belki de daha az harcamayla daha etkin çözümler üzerinde durulmalı ve bu yolda yürünmelidir. Sonuç Sonuç olarak, kritik sistemlerin yerli olarak üretilmesi yeteneğine sahip olunmadıkça, son örneğini 2019’da Almanya’dan gördüğümüz "Suriye'de kullanılabilecek savunma sanayi ürünlerinin ihracatına onay vermeme" kararlarıyla her zaman karşılaşılması mümkündür. Diğer taraftan, dış satım için pazarınız yoksa her sistemin yerli olarak üretilme maliyetinin çok yüksek olduğu ve bunu en zengin ülkelerin dahi finanse edemeyeceği de bir gerçektir. Türkiye, “Gücü yeten”, “Galip” anlamına gelen Batu Motorunu üretebilirse Almanya ve Amerika Birleşik Devletleri ile motoru ürettiğini söyleyen Kore Cumhuriyeti’nden sonra 1500 beygirlik güç paketi teknolojisi geliştiren ülkeler arasına girebilecektir. Bu arada, Kore Cumhuriyeti’nin de K2 Black Panther tankının seri üretim programında benzer bazı problemler yaşadığını ve tankın, motor ve şanzımanla ilgili sorunlar nedeniyle yıllarca geciktiğini hatırlayalım. Diğer yandan yıllardır motor konusunun dillerde dolaştığı, bununla birlikte elle tutulur çok şey yapılamadığı da görülüyor. Tank üretimi için yola çıkalı neredeyse 30 yıla yaklaşıyoruz. Motor kararı daha geç alınmış ve bu arada farklı firmalara üretim için görev verilmiş olsa da bu konulardaki çalışmalar eğer üst üste konmuşsa bugün elimizde bayağı bir üretim bilgisi bulunuyor olması gerekir. Önemli olan bunların bulunup çıkartılması ve kurumsal hafızaya bir daha silinmeyecek şekilde yerleştirilmesidir. Ümit ediyorum ki BMC şirketi de motor konusunda ülkemizde bugüne kadar oluşan altyapıyı en iyi şekilde kullanacaktır. İleri teknolojiye sahip bu sistemin yüksek maliyeti de düşünüldüğünde devletçe izin verilen ülkelere yurt dışı satım, sistemin devamlılığı açısından hayati önemi haizdir zira ordunun ihtiyacı olan sınırlı sayıdaki sistemin üretimi son derece pahalıya mal olabilecektir. Bu yüzden Kore Cumhuriyeti de yeni motor için Avrupa ve Orta Doğu’daki ülkeleri potansiyel müşteri olarak gördüklerini belirtti. Savunma Sanayisinde belki kritiklik bakımından alternatifi olmayan bazı alt sistemleri zararına da olsa stratejik düşünerek sadece ordunuz için üretmek mümkün olsa da 1500 beygir motor teknolojisi böyle bir sistem olmaktan uzaktır. Nihai hedef, dost ve müttefik ülke platformlarında bu motorun kullanılabilir olmasıdır. Ekonomiklik ancak bu şekilde sağlanabilir. İktidarlar değişebilir fakat milli menfaatler aynı kalır. Milli hassasiyetin, değişen iktidarlara bakılmaksızın devam ettirilmesi, devlet olmanın gereğidir. Bu kapsamda Türkiye ve İsrail, ilişkilerini düzeltme yolunda ilerlerken bu konuda son derece cimri ve muhafazakâr olan İsrail yaklaşımı da düşünmeye değerdir. Daha iyisini yapmadan teknolojilerini satmayan bir yaklaşımda çalışırlar. Bu konuda İsrail’in kıskanç satış politikası incelenmeye değerdir. Batu Motorunun ilk çalıştırmasının nisan ayı içerisinde başarıyla gerçekleştirildiği açıklandı. Bu iyi bir haberdir ne var ki, on yıllarca bu konuda çalışarak mükemmele ulaşmış motor üreticilerinin tecrübelerine kısa sürede ulaşmak mümkün değildir. Transmisyon üretiminin de yerli yapılacağını düşündüğümüzde daha önümüzde uzun bir yol olduğu görülebilir. BMC Firmasının da yaptığı gibi alternatif motor arayışlarıyla bu süre içerisinde Altay tankının motorsuz kalmaması için tedbir alınması gerekir. Türkiye, artık kendine mahsus ilerlediği teknolojik yolda yeteneklerini geliştirmeye ve her gün daha iyisini yapmaya mecburdur. Bazı teknolojik gelişmeler kaçırılmış olsa da değişim yaşayan muharebe sahası dinamikleri Türkiye gibi ülkelere yeni fırsatlar sunuyor. Bu fırsatların zaman geçirilmeden değerlendirilmesi ve başka bir kısa yoldan hedeflere ulaşılması, ülkemizin bekası için gereklidir. Unutmayalım; bu ayarda motor üretebilmek Türkiye’deki psikolojik bariyerlerin birçoğunun yıkılması anlamına da gelecektir. Çok önemli konulardan biri de bir şekilde bu çalışmaları yapan bilim insanlarımızı, mühendislerimizi ve müteşebbislerimizi ne pahasında olursa olsun korumaktır. Bunu becerebilirsek, son yıllarda süratlenen çalışmalar bir kurumsal hafızaya yazılarak sürdürülebilir ve yıllar sonra övüneceğimiz başarılar oluşabilir. Günümüze dek milli üretim için çabalayan kaç kişiyi kaybettik, sanayimizi baltalamaya çalışanlara yem ettik, mağdur ettik ya da korumayı başaramadık? Bunu derinliğine ve içtenlikle araştırıp bir daha yaşanmaması için tedbir almanın zamanıdır. “Biz bunu yapamayız” psikolojisinden “Ne zaman bitirebileceğiz” noktasına geldiğimiz bu dönemde vatanseverlere düşen görev, kim olursa olsun savunma sanayisine bir tuğla ekleyenleri baş üstünde tutmak ve gelecek nesilleri de cesaretlendirecek tedbirlere destek vermektir. Bunu yapabilmek, bu projelerin arkasında milletçe durmak kadar, yapıcı eleştirileri içtenlikle değerlendirerek kurumsal hafızaya katmaktan geçmektedir. Bu alanda sözü olan herkesin fikirleri samimiyetle alınmalıdır. Bugün savunma sanayimizin istikbali kadar Türkiye’nin geleceği de buna bağlıdır.